Dünya’nın Yerçekimsel Manzarası

 

Uzaydan bakınca Dünya boşlukta süzülen mavi bir bilye gibi görünür. Ama yerçekimi, jeoloji ve iklim arasındaki bağlantıları inceleyen bilim insanları için, şekli daha çok yamru yumru bir patatese benzer (üstte). Geoit olarak bilinen bu renkli model, gezege­nimizin, içindeki yoğunluk farklarının yol açtığı yerçeki­mi anormalliklerini yansıtacak biçimde yeniden şekillendirilmesi halinde nasıl görüneceğini yansıtıyor. Avrupa Uzay Ajansı’nın geliştirdiği bu geoit, şimdiye dek oluşturulmuş en yeni ve ayrıntılı model.

Dağlar gibi yüzey şekillerinin yerçekimi alanı üzerinde etkisi olduğu bilinse de, mantoya kadar uzanan jeolojik yapılar da Dünya’nın kütle çekim kuvvetini büyük oranda etkiler. Yoğunluğu daha az bölgelerde yerçekimi daha zayıftır. Örneğin geoidin en alçak noktası, Hint ve Avrasya tektonik levhaları­nın eski çağlardaki çarpışmasıyla oluşmuş olabilecek yoğunluğu daha düşük kayaların bulunduğu Hint Okyanusu’nda yer alır.

Geoitlerin nasıl değiştiğini inceleyerek iklimin Dünya yüzeyine etkisini görmek mümkün. Son dönemde NASA uydularından elde edilen veriler, dünyanın ısınmasıyla birlikte kutuplardaki buz tabakası kütlelerinin buzdan suya kayması nedeniyle kütle çekim kuvvetinin de azaldığını gösteriyor. NASA’dan Michael Watkins “Grönland buz tabakasını ev tipi bir baskülle tartmak kolay değil, ama geoitler tam da bu işe yarıyor” diyor. -Victoria Jaggard

NationalL Geographic • Eylül 2011

Grafik: Stefan FICHTEL

Kaynak: Alman Geodetik Araştırmalar Enstitüsü

---

Hazırlayanlar :  merakediyorum grubu